Tussen denken en doen gaapt een kloof. En die kloof is een ravijn als het om pensioenopbouw gaat. Want 96 van de 100 Nederlanders willen een goed pensioen en twee derde vindt het belangrijk ervoor te sparen, toont Nibud-onderzoek. Maar dat sparen doen we niet, waardoor grote groepen Nederlanders niet het pensioen gaan bereiken waarop ze hopen, stelt de Netspar-studie ‘Overcoming inertia in retirement saving’. Dit geldt extra voor zzp’ers, gescheiden Nederlanders en veelverdieners, ongeacht hun opleidingsniveau.

De meest pijnloze weg naar een goed pensioen is er van jongs af tot de pensioendatum trouw voor te reserveren. Dat gaat vanzelf als je je hele loopbaan in een goed pensioenfonds zit, geen pensioenbreuken hebt, je pensioen keurig wordt geïndexeerd, je niet (een tijdje) als zzp’er gaat werken, niet gaat scheiden, emigreren, flexwerken, minder verdienen, deeltijdwerken of stoppen voor je pensioendatum. Maar hordes mensen doen dat wel. Hun daardoor gehavende pensioen willen ze best graag repareren. Maar ze doen het niet. Volgens de Netspar-onderzoekers heeft dat zes typische menselijke oorzaken.

Ten eerste is de doorsnee mens overoptimistisch. Het komt wel goed, denken we. Daardoor is morgen altijd een betere dag voor pensioensparen dan nu. Daarbij is pensioen ontzettend ver weg. Alleen een rasechte homo economicus –een zeldzaam menstype- ziet af van een pleziertje nu in ruil voor een beter pensioen over veertig jaar. Ook zien we op tegen pensioensparen omdat die reserve vaak vaststaat als een huis, en we willen liever flexibel blijven. Verder stellen we pensioensparen uit om spijt van een pensioenbeslissing te voorkomen. We maken onszelf wijs dat wachten tot betere pensioenkeuzes leidt. Tot slot vinden we, mede door de pensioencampagnes van de overheid, pensioen een uiterst belangrijk en complex onderwerp. Juist daardoor blijven we maar twijfelen en tobben, en komen tot niets.

En zo schuilt in veel mensen een Oblomov, de luie edelman uit het gelijknamige boek van de Russische schrijver Ivan Gontsjarov. Oblomov ligt hele dagen in bed, terwijl zijn landgoed Oblomovka afglijdt. Soms fantaseert hij over een uitweg of een plan. Maar zo’n gedachte lost steevast op in apathie, het niets of een dutje. Ook Nederlanders met een dreigend pensioentekort willen wel overzicht, een goed pensioen en rust, maar zien als een berg op tegen beslissen en doen. Dus stellen ze uit. Tot morgen, volgende week, het nieuwe jaar, ooit.

Hoe krijg je de Nederlandse Oblomovs in beweging? Netspar raadt aan: Stop te benadrukken hoe belangrijk pensioensparen is. Leg liever uit hoe je het aanpakt. Bied verder duidelijke opties, herinner mensen daar tijdig aan, stel deadlines en zorg dat mensen zich simpel kunnen vastleggen. Dat klinkt logisch en is keurig afgeleid uit de menselijke zwakheden. Maar het zijn studeerkamertips, want met logica kom je nergens in deze consumptiemaatschappij.

Pensioensparen concurreert met consumeren. Daarom zijn we nog slechts te verleiden tot pensioenopbouw met grof marketinggeschut en onweerstaanbare verleidingstrucs, zoals die van de Amerikaanse meesterverkoper Robert Cialdini. Geef potentiële pensioenconsumenten een begrijpend, luisterend oor. Bel ze. Mail ze. En ga met uitleg langs de deuren. Organiseer pensioenfeestjes met koffie, gebak en prijzen. Beloof spaarders een cadeautje voor hun storting. Zeg dat honderdduizenden al zijn ingestapt. Kies het pensioenproduct van het jaar. Maak mensen wijs dat een pensioenaanbod uniek is, alleen deze maand geldt of dat een selecte groep ervoor is uitverkoren. Alleen zo maak je pensioensparen urgent, en de pensioengebrekkigen of -lozen tot makke schapen die doen wat aanbieders, de overheid of wie dan ook wil.

Daadkracht in vijf tips

Uitstelgedrag kan veroorzaken dat u later spijtig roept: “Had ik maar voor mijn pensioen gespaard”. Vijf tips kunnen dat voorkomen:

1.Het 5-minutenplan: spreek met uzelf af dat u vandaag vijf minuten aan het ordenen van pensioengegevens gaat werken. Dan is de kop eraf.

2. Stukje bij beetje benadering: Bekijk in elk geval één pensioenoverzicht of surf één keer naar mijnpensioenoverzicht.nl.

3.Organiseer uw pensioen: rangschik brieven en overzichten in een ordner met tabbladen. Dat geeft overzicht.

4. Beloon uzelf: beloof uzelf iets leuks of lekkers wanneer u iets over uw pensioen heeft uitgezocht.

5.Werk samen: spreek af met een vriend, vriendin, familielid of partner om pensioenzaken samen te ordenen. Dat motiveert.