Een goede vriend zit krap, en vraagt je zijn huur voor te schieten. Je broer is zijn bankpas kwijt, dus je leent hem een paar honderd euro cash. Je beste vriendin kan haar belastingaanslag niet tijdig betalen. Natuurlijk leen je haar het geld. Want wie goed doet, goed ontmoet. Toch? Helaas gaat dat spreekwoord niet altijd op. Het internet staat bol van de dramaverhalen van familieleden, geliefden en vrienden die iemand uit de brand hielpen, maar geen cent terugzagen. Deze goedzakken verliezen drie keer: niet alleen hun geld, maar ook hun vertrouwen plus een maatje of een bloedverwant.

Geld uitlenen is een koud kunstje, maar geld terugvragen kan een helse klus zijn. Dat komt doordat geld en gevoel in de meest families en in veel vriendschappen zijn verweven tot een onontwarbare knoop. Want elk mens houdt, onbewust, in zijn hoofd een boekhouding bij van al zijn relaties. In zo’n mentaal kasboek noteren en waarderen we dingen die we voor elkaar betekenen en doen. Het kan misgaan, omdat de gevende en ontvangende partij posten een verschillende waarde kunnen geven. Stel Thomas’ jongste zus –altijd al een brekebeen- verliest haar baan en zit bijna op zwart zaad. Thomas leent haar 2.000 euro, terug te betalen ‘zodra het kan’. De zus is ontzettend dankbaar, maar ziet de lening, al dan niet terecht, als een gift. Voor haar voelt het logisch dat familie haar steunt nu het weer eens tegenzit. Zo is het altijd gegaan.

Als een vriend je geld te leen vraagt, bedenk dan welke van de twee je wilt verliezen. Jean Antoine Petit-Senn, Frans-Zwitsers dichter (1792-1870)

Als twee partijen een financiële geste verschillend waarderen, raakt een kasboek uit balans: Thomas’ boekhouding over zijn zus vertoont een negatief saldo van 2.000 euro, maar de boekhouding van de zus over Thomas heeft het saldo nul. De zus voelt zich namelijk niet schuldig over het ‘gekregen’ geld. Ze vindt dat ze recht heeft op financiële steun van verwanten, omdat ze elders, bijvoorbeeld door pech in het leven, al teveel heeft ‘betaald’.

Sterk verschillende kassaldo’s gaan vreten aan degene die opdraait voor het tekort. Uit machteloosheid gaat deze niet zelden kwaad met kwaad vergelden, zoals steken onder water geven, of iemand mijden of negeren op een familiefeest. Thomas stuurt zijn zus bijvoorbeeld geen invitatie voor het grootse tuinfeest ter viering van zijn veertigste verjaardag. Zijn zus is woedend en zint op wraak. Ze verbreekt het contact met Thomas, en klaagt over zijn gedrag tegen zijn vrienden en collega’s. Zo belandt de relatie tussen Thomas en zijn zus in een negatieve spiraal, waarbij ze op emotioneel gebied elkaars ‘kassen’ leegroven. Is alles op, dan is de relatie reddeloos verloren.

In tegenstelling tot een vriendschap kun je een familieband moeilijk verbreken zonder ook zelf schade op te lopen. Wees daarom uiterst voorzichtig met geld uitlenen omdat je medelijden met iemand hebt. Soms kun je het geld beter geven dan uitlenen. Want als je een lening niet terugkrijgt, kost het je uiteindelijk nog meer.