Het duurt niet lang of Sinterklaasavond staat voor de deur. Kort daarop vieren we Kerst. Dit zijn slechts twee van de vele geschenkmomenten die ons leven telt. Ook bij verjaardagen, bruiloften en geboortes horen cadeaus. Evenals bij ziekenbezoek, Valentijnsdag, housewarming partijtjes, bedankjes, moeder- en vaderdag, huwelijksjubilea, promoties, baanwisseling, diploma-uitreikingen en romantische afspraakjes. Zelfs huisdieren krijgen tegenwoordig een aardigheidje op dierendag. Maar welk geschenk maakt iemand echt blij? Die kwestie vraagt een inlevingsvermogen dat het menselijk kunnen te boven gaat. Jubilerende mannen schepen we op met wit aardewerken wijnstoppers, manchetknopen met foto en gepersonaliseerde boxershorts, terwijl jarige vrouwen blijheid moeten veinzen bij oplaadbare kaarsen, kanten lingeriesetjes en op tegeltjes gedrukte liefdesboodschappen. Maar we accepteren giften altijd beleefd, ook als ze nutteloos of spuuglelijk zijn. Zo verspilt Nederland een fortuin aan geschenken die belanden in de vuilnisbak.
Geen enkele kip is zo duur als die welke men cadeau krijgt. Italiaans spreekwoord.
Kan het anders? Volgens de verkopers van cadeaubonnen en -kaarten wel. Een bon zou de ontvanger ruimte geven om zelf een geschenk te kiezen. Er zijn er honderden: voor muziek, games, boeken, wijn, tijdschriften, mode, diners, weekendjes weg, high tea, theaterbezoek, massageworkshops en ga zo maar door. Verder heeft elke winkelketen een bon. Er is zelfs een slimmerik die de Nationale Wensbon heeft verzonnen. Maar economisch gezien is een cadeaubon een absoluut onding. Het beperkt de ontvanger tot één winkel of één soort goed of dienst. En soms vervalt de waarde naar verloop van tijd. Verder raken cadeaubonnen regelmatig zoek of vergeten. Volgens een schatting van de Consumentenbond gaat hierdoor jaarlijks vijf miljoen euro aan waarde verloren.
Kun je dus maar beter geld geven? Absoluut niet. Als je een date verrast met vijftig euro in plaats van een fles champagne, rent ze mogelijk gillend weg. Want naast een economische bestaat er een sociale werkelijkheid. In de sociale trakteer je een geliefde op een diner, doe je boodschappen voor je buurvrouw en geef je een collega een lift. Zomaar, zonder betaling of wederdienst. Toch doen we dat graag, toont onderzoek van de Amerikaanse gedragseconomen Dan Ariely en James Heyman. Zij lieten proefpersonen voor verschillende beloningen een eenvoudige klus doen. Voor vijftig cent leverden ze matig werk, voor vijf dollar werkten ze stukken beter, maar het best presteerden ze voor nop, een Snickers of een tien keer zo dure doos chocola. In de laatste drie gevallen deden ze even goed hun best. Als je beloont met niets of een cadeau, dan gelden de sociale in plaats van economische normen, concluderen Ariely en Heyman. Dat blijkt een voordelige manier van geven te zijn. Volgens de onderzoekers kun je iemand niet beledigen met een klein geschenk. Mits je de prijs geheimhoudt.
Hoe crisisbestendig ben jij? Test jezelf hier!
