De financiële wereld is een Winkel van Sinkel. Alles is er te koop, ook financiële producten voor mensen die veel dingen belangrijker vinden dan geld. Denk aan duurzame en groene beleggingen of aan de zogeheten microkredieten. Dat laatste zijn leningen tot enkele honderden euro’s voor kleine, vaak vrouwelijke ondernemers in arme landen. Met het krediet kopen ze een koe, wat kippen, een winkeltje of een naaimachine. Daarmee verdienen ze een inkomen, waarna ze het minikrediet kunnen aflossen. Dat geeft de verschaffers van microkrediet een dubbel goed gevoel: je helpt arme mensen vooruit, terwijl je zelf netto bijvoorbeeld 0,5% dividend overhoudt. Dat laatste klopt. Maar dat je hulp goed uitpakt, is regelmatig onwaar.

Begin augustus publiceerden de Cambodjaanse mensenrechtenorganisaties Licadho en Sahmakum Teang Tnaut (STT) een schokkend rapport over microkrediet. Het blijkt dat 2,38 miljoen Cambodjanen – zo’n 15 procent van de bevolking! – een microlening hebben lopen. Die leningen belopen gemiddeld meer dan twee keer wat de doorsnee Cambodjaan jaarlijks verdient. Omdat het de Cambodjaanse armen vaak niet lukt om de kredieten af te lossen, worden ze geregeld gedwongen om land af te staan of om hun minderjarige kinderen aan het werk te zetten. Kortom: microkredieten lijken het ei van Columbus voor de armen, maar in werkelijkheid zadelen ze hordes mensen op met ellende en een onoplosbare schuld.

Schuld is de ergste vorm van armoede. Thomas Fuller, Engels historicus en schrijver (1608 –1661)

Hoe heeft het zo ver kunnen komen? De onderzoekers wijden het debacle aan corruptie, hebzucht, gebrek aan toezicht en de financiële onkunde van veel Cambodjanen. De laatsten regelden hun microkrediet via een van de vele MicroFinancierings Instituten (MFI’s) in hun land. Met dit soort instellingen werken organisaties die in ons land microkredietbeleggingen aanbieden samen. Maar nu blijkt dat er naast betrouwbare MFI’s ook allerlei illegale MFI’s bezig zijn om de Cambodjaanse kredietmarkt te bewerken. Zij vragen woekerrentes aan arme schuldenaren die proberen het ene gat met het andere te vullen. Is het niet schandalig? En mensonterend? Absoluut. Maar toch lijkt de Cambodjaanse situatie verbijsterend veel op die van de schuldenaren in ons eigen land. Volgens het rapport ‘Financiële problemen 2018’ van het Nibud kampen zo’n 1,4 miljoen Nederlandse huishoudens met risicovolle of problematische schulden. Dat is 18% van alle huishoudens, bijna één op de vijf! Want ook Nederland staat bol van de leningen en kredieten. Een flink deel daarvan heeft, net als microkrediet, het imago dat het een opstap is naar een welvarend bestaan. Denk aan woninghypotheken, duurzaamheidsleningen, startersleningen en studiefinanciering. Maar schuld is nooit onschuldig. Want geld lenen kost geld. Daarom zijn de naïeve leners van vandaag, bijna altijd weer de sukkels van morgen. Dat geldt niet alleen in Cambodja, maar overal. Ook in Nederland.