Als iets populair is, en bijna iedereen het doet, dan kan het toch niet fout zijn? Dat is hoe wij mensen bijna allemaal denken. Dat heet kuddegedrag. Dat gedrag is zo menselijk en zo dwingend dat je je er moeilijk aan kan onttrekken. Het kan op verschillende manieren ontstaan. Bijvoorbeeld door de verspreiding van nieuws. Als een krant een fraude bij een beursgenoteerde multinational onthult, kunnen beleggers het aandeel massaal gaan dumpen, waardoor de koers implodeert. Ook sociale normen kunnen kuddegedrag veroorzaken. Zo verkochten banken en tussenpersonen tussen 1991 en 2002 een miljoen aandelenleaseproducten aan circa 700.000 consumenten. Dat maakte Nederlanders miljarden euro’s armer. Toch tuinde de massa erin.

Een derde oorzaak van kuddegedrag is beïnvloeding. Vanaf 1997 bleek dat de beurswaarde van een bedrijf steeg als deze .com aan zijn naam toevoegde. Dat deden een hoop bedrijven, wat leidde tot de zogeheten internetzeepbel, die voorjaar 2000 knapte. Tot slot kan groepsdenken de oorzaak van kuddegedrag zijn. Als de hele groep waarvan je deel uitmaakt iets voor waar aanneemt, dan is de kans levensgroot dat jij die visie overneemt, zelfs als het klinkklare onzin is.

Aanbieders transformeren kuddegedrag graag tot het bandwagon effect. Dit gedragseconomische verschijnsel dankt zijn naam aan de Amerikaanse clown Dan Rice, die in 1848 een ludieke manier bedacht om campagne te voeren voor zijn politieke carrière: Hij toerde rond met een rijkversierde wagen waar een muziekband op zat. Een almaar groeiende massa mensen trok er kritiekloos achter aan.

Het bandwagon effect wordt gretig ingezet door makelaars, hypotheek- en meubelboeren, verzekeraars, bouwondernemers, beleggingsaanbieders, en alle andere verkopers. Keer op keer creëren ze een nieuwe hype. Het verklaart waarom massa’s beleggers in cryptomunten investeren, half Nederland een woning wil kopen als de prijzen pieken, en hordes spaarders in 2008 geld overboekten naar de (later omgevallen) spaarbank Icesave. In geldzaken kan kuddegedrag je ruïneren, want de prijs van massawensen is per definitie te hoog. En dus moet je van kuddegedrag af. Met de volgende praktische tips kruip je uit je schapenvacht.

Zo ontsnap je aan kuddegedrag

Zoek tegengeluid

Als de verleiding tot meedoen met iets erg groot is, zoek dan actief naar tegengeluid. Stel je dubt over de aankoop van een bovengemiddeld duur appartementje in een populaire stad. Google dan op de naam van de stad+daling+huizenmarkt. Of vraag een paar mensen in je omgeving: ‘Geef me een aantal redenen om geen appartement in stad X te kopen’. Maak daarna een lijst met andere dingen die je met de vraagprijs voor dit appartement zou kunnen doen. Slaap daar een nachtje over. Als je ontwaakt, zul je ontdekken dat je geen schaap meer bent.

Durf af te wijken

Als je die drempel over bent, verbaas je dan over de dingen die iedereen wil of doet, zelfs mensen die je goed kent en hoog hebt zitten.

Let op opschepperij en borrelpraat

Raak gealarmeerd zodra opvallend veel collega’s, kennissen of familieleden opscheppen over investeringen. Ze pochen bijvoorbeeld: ‘Mijn cryptomunten doen het super!’, ‘We hebben een verhuurbaar pandje gescoord. Er waren honderd gegadigden!’, of ‘Ik beleg in crowdfunding en bitcoins, want sparen levert niks meer op’. Realiseer je dat populair per definitie te duur is en dus riskant. Want na een negatief gerucht of mediabericht, krijgt de massa hoogtevrees, en wil ineens iedereen zijn spullen kwijt, waarna de marktwaarde ervan zakt als een steen in een vijver.

Dit artikel is een (ingekorte) voorpublicatie uit mijn nieuwe boek: ‘Geld speelt geen rol. Waarom je leeft als een miljonair als je de baas bent over je eigen geld’. Het verschijnt in oktober 2023. Het boek zorgt dat je haarscherp gaat oordelen over geldzaken en nooit meer wordt belazerd! Als je het nu vast bestelt, krijg je het in oktober, direct na publicatie, gesigneerd thuisgestuurd. Klik hier voor meer informatie en bestellen.