Onvermoeibaar werkt kamerlid Pia Dijkstra aan haar wetsvoorstel ‘Voltooid leven’. Mensen die ‘klaar zijn met leven’ moeten hulp krijgen om te sterven, promoot ze. Niet iedereen deelt haar enthousiasme voor de zelfgekozen dood. En dus liet het ministerie van VSW rapporteren waarom ouderen die niet ernstig ziek zijn toch dood willen. Het blijkt om circa 10.000 55-plussers te gaan. De meeste hebben last van piekeren. Andere doodwens-versterkende factoren zijn: aftakeling, eenzaamheid, tot last zijn en – jawel – geldproblemen. Maar liefst een derde van de geïnterviewde 55-plussers noemt financiële tekorten als een van de redenen om te willen sterven.
Dat geldgetob een stille moordenaar is, valt ook af te leiden uit CBS-cijfers. Tussen 2008 en 2014 kromp het gemiddelde vermogen van Nederlanders (inclusief eigen huis) met 75%, van 47 naar 17 mille. In dezelfde periode steeg het aantal suïcides per 100.000 mensen met bijna een kwart. Ook tussen 1978 en 1984, toen de huizenprijzen in ons land 35% zakten, steeg het aantal zelfmoorden per 100.000 Nederlanders ruim 20%.
Geldgebrek is de wortel van alle kwaad. George Bernard Shaw (1856-1950), Iers toneelschrijver en Nobelprijswinnaar literatuur (1925)
Die link tussen financieel gepieker en suïcide is overigens niet typisch Nederlands. Volgens het rapport ‘A silent killer’ van het Britse Money and Mental Health Policy Institute had in 2018 maar liefst 13% van de Britse probleemschuldenaren suïcidale gedachten. Drie procent van hen deed daadwerkelijk een zelfmoordpoging. De onderzoekers wijzen op een aantal triggers die de kans daarop vergroten. Zo kan een onverwachte inkomensdaling een probleemschuldenaar over de kling jagen. Hetzelfde geldt voor ongevoelige of agressieve invorderingsmaatregelen, of het plotseling exploderen van de schuld door rente, kosten en boetes. Die gebeurtenissen kunnen iemands veiligheidsgevoel en eigenwaarde de genadeklap geven. De schuldenaar gaat de situatie zien als onoplosbaar, en zichzelf als een last voor zijn omgeving of gezin.
Op zowel zelfmoord als geldproblemen ligt een taboe. Daarom beseffen schuldhulpverleners, werkgevers, politici, deurwaarders, incassobureaus en schuldeisers vaak te weinig dat beide regelmatig samengaan. De Britse onderzoekers zien tal van kansen waarmee die betrokkenen het aantal zelfdodingen door geldproblemen kunnen indammen. Zo zouden incassobureaus en deurwaarders probleemschuldenaren minder zwaar moeten bestoken met telefoontjes en post. Ook kunnen ze op hun brieven verwijzen naar hulp. En schuldhulpverleners moeten beseffen dat het risico op suïcide stijgt als hun hulp faalt, bijvoorbeeld doordat ze mensen van het kastje naar de muur sturen. Ook politici kunnen een steen bijdragen, bijvoorbeeld met humane regels rond schulden, incasso en loonbeslag. Al die maatregelen bij elkaar helpen voorkomen dat een schuldenaar elke hoop verliest, waardoor hij ‘klaar is met leven’. Het is onacceptabel dat iemand door geldproblemen het leven laat.
