Begin vorig jaar stak hij voor de lol twintig euro in bitcoins. Elf maanden later bleken ze tweehonderd euro waard te zijn! Dolblij investeerde hij nóg tweehonderd euro. Daarna raasde de bitcoinkoers naar beneden. Hij verkocht paniekerig toen hij nog 250 euro over had. Toen kwam de genadeklap: zijn bitcoinbroker -een bedrijf dat bitcoins omwisselt naar bijvoorbeeld euro’s- rekende vijftig euro aan verkoopkosten! Zo had hij uiteindelijk minder over dan waar hij mee begonnen was.
Veel verliezers
Het verlies in dit verhaal is hanteerbaar. Maar het voorbeeld laat zien waarom elke beleggingshype per definitie vele verliezers en slechts enkele winnaars kent. Ten eerste zijn we mensen. Als iets populair is, duurder of schaarser wordt, raken we hebberig. We willen het nu kopen, want straks is het te laat! Handelaren en ervaren beleggers gooien graag olie op dat vuur. Een handelaar verdient namelijk altijd, of mensen nu kopen of verkopen. Ook geoefende beleggers verdienen sluw aan hypes: Ze bazuinen rond -liefst via massamedia- dat een bepaalde belegging, bijvoorbeeld bitcoins, hun steenrijk heeft gemaakt. Dat maakt de massa hebberig: velen stappen in en de prijzen stijgen tot onverantwoorde hoogten. Maar wanneer de massa is uitgeraasd, dalen de prijzen weer, want er is geen tweede massa waaraan ze hun spullen kwijt kunnen tegen een nóg hogere prijs. Ervaren beleggers houden hun kruit droog. Ze verkochten de boel tijdig toen zelfs hun schoonmoeder en buurman over bitcoins gingen praten, want dan gaat de koers spoedig onderuit. Deze marktwet, in een notendop, is de afgelopen eeuwen al vele malen opgegaan.
Vlotte babbel
Toch gebeurt het keer op keer dat onervaren beleggers aan de lippen hangen van zelfbenoemde ‘experts’, die toekomstige zeepbellen dan wel financiële rampscenario’s voorspellen op bijeenkomsten en in de media. Een recent voorbeeld is ene Seb Walhain, die afgelopen december in televisieprogramma Nieuwsuur een gratis podium kreeg om de koers van de bitcoin omhoog te praten. Wie met dit soort peptalk een flinke aanhang trekt, heet een beleggingsgoeroe. Dat is een charismatische persoon met een vlotte babbel, overtuigingskracht en stiekem een financieel belang bij wat hij voorspelt. De invloed van goeroes stijgt altijd zodra mensen ergens onzeker over zijn. We vrezen bijvoorbeeld dat de spaarrente zakt tot onder nul, de eurozone uit elkaar valt, de beurzen wegzakken of de vluchtelingenstroom onze welvaart dempt. Dan snakken we naar zekerheid.
Gelegenheidsgoeroe
Een bekend voorbeeld van een gelegenheidsgoeroe uit de kredietcrisis is goudhandelaar Willem Middelkoop. Vlak na het uitbreken van de crisis mocht hij zijn handel gratis promoten in programma’s als De Wereld Draait Door en Pauw & Witteman. Daar blaatte hij dat het financiële systeem zou exploderen en je je spaarcentjes beslist zou moeten omzetten in goudbaren. Dat zou je voorgoed immuun maken voor beleggingsverliezen, hyperinflatie, nieuwe crises en de ineenstorting van de euro of dollar. Deze boodschap viel in vruchtbare aarde bij nerveuze consumenten en beleggers. Ze stortten zich op goudbeleggingen als waren het afgeprijsde bh’s tijdens de drie dwaze dagen in de Bijenkorf. De goudprijs schoot omhoog. In 2012 kostte één kilo goud ruim 44.000 euro. Daarna ging het vooral bergafwaarts. De prijs schommelt nu al jaren rond de 35.000 dollar. Weg dus beloofde winst, weg absolute zekerheid. Maar handelaar Middelkoop is binnen.
Geen podia geven
Het bewust creëren van financiële hypes, gebeurt niet alleen bij goud, bitcoins of beursgenoteerde aandelen, maar bij alle zaken met een marktwaarde, zoals huizen, valuta, grondstoffen, antieke whisky en nieuwe cryptomunten. Juist kleine en onervaren beleggers moeten hun handen niet aan beleggingsmodes branden. Ze zijn financieel kwetsbaar, en qua sluwheid, informatie en snelheid geen enkele partij voor de goed ingevoerde, grote jongens en meiden. Steek dus nooit geld in zaken waar je buren, collega’s, vrienden en familie laaiend enthousiast over zijn. Hou je ook doof voor goeroes in de krant, op de radio of teevee, die zeggen dat ze jou rijk willen maken. En mediaredacties: geef zeepbelprofeten geen podia meer. Want de consument betaalt het gelag.
