Voor geldzaken moet je een beetje talent hebben. Maar bij bepaalde groepen Nederlanders ontbreekt deze aanleg compleet. Dat geldt bijvoorbeeld voor de twee meest problematische geldtypes, die het Nibud ooit identificeerde. De eerste combineert onbezorgdheid en impulsiviteit met een minimum inkomen. En de tweede probleemgroep paart een hang naar luxe, status en spanning aan een doorsnee inkomen. Beide types leven chronisch en hopeloos boven hun stand. Ze kampen voortdurend met geldtekort, schulden, kredieten en roodstanden. En ai, dat is allemaal peperduur. Rood staan kost tot wel 14% per jaar, ongeveer net zo veel als drie jaar geleden. En dat terwijl banken, dankzij het ECB-beleid, geld kunnen aantrekken voor een habbekrats.
De woekerrentes op rood staan, zijn een zware last voor mensen wiens bankrekening continu rode cijfers noteert. Dat betreft, volgens onderzoek van gerechtsdeurwaardersorganisatie GGN, 5% van de Nederlanders, ofwel zo’n 600.000 volwassenen. Deze notoire kredietverslaafden zijn het duurste uit bij ABN Amro en ING. Daar kost rood staan ongeveer wat banken er wettelijk maximaal voor mogen vragen, namelijk zo’n 14%. Rabobank en SNS Bank rekenen iets minder, respectievelijk 12,9 en 11%. KNAB is het voordeligst (5%), tenzij je meer dan de afgesproken kredietlimiet onder nul staat. Dan moet je 14% betalen.
Recent inventariseerde deze krant waarom rood staan, ondanks de lage rentestand, zo peperduur blijft. Een anonieme topbankier stelde dat er een strafelement hoort te zitten in de prijs die je ervoor betaalt. En Rabobank en ABN Amro verklaarden dat hun hoge debetrente (structurele en onnodige) roodstanden moet ontmoedigen. Nou, dat laatste gaat beslist niet lukken. Integendeel. Uit onderzoek van de Amerikaanse wetenschappers Sendhil Mullainathan en Eldar Shafir valt af te leiden dat de groep Nederlanders die nu altijd rood staat dat zal blijven doen, ongeacht de rente. Maar hoe hoger die rente is, des te verder ze zullen afzinken in het leenmoeras.
Mullainathan en Shafir schreven het boek: ‘Schaarste. Hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen’. Hiervoor onderzochten ze onder meer het effect van geldtekort op Indiase boeren, die een groot deel van het jaar in bittere armoede leefden. In de lange periode waarin hun geldtekort zich voordeed, bleek hun IQ (tijdelijk) te zakken met gemiddeld 15 punten! De oorzaak hiervan is dat een tekort aan geld (of aan iets anders, bijvoorbeeld voedsel of tijd) het menselijk denken compleet gaat beheersen. Het brein gaat daardoor trager draaien, net zoals een computer vastloopt als je deze teveel tegelijk laat doen. Daarnaast blijkt geldgebrek de wilskracht van schuldenaren te ondermijnen, wat dwaze kortetermijnoplossingen in gang zet zoals het afsluiten van dure flitskredieten, deurwaarderskosten, belastingboetes plus natuurlijk die eindeloze, dure roodstand.
Tips, boetes of aansporingen werken dus niet voor mensen met een langdurig, nijpend tekort aan geld. Dat komt niet doordat die mensen onwillig, onwetend of ongeïnteresseerd zijn, maar doordat het hun, door hun schulden, aan de slimheid en kracht ontbreekt om iets aan hun situatie te doen. En dus is een woekerrente op rood staan zaad op de rotsen voor Nederlanders met een chronisch geldtekort. In plaats daarvan hebben ze een schreeuwende behoefte aan praktische hulp bij prioriteiten stellen, besparen, formulieren invullen, financiële administratie en de aanvraag van subsidies waarop ze recht hebben. Als banken structurele roodstanden dus echt willen tegengaan, zullen ze hun kredietverslaafde klanten daarin moeten bijstaan.
Geef schuldhulp
Concrete en gratis hulp bij schulden bieden de vrijwilligers van uitdeschulden.nu en ista.nl. Uitdeschulden.nu is een samenwerkingsverband van kerken, de Vereniging SchuldHulpMaatje Nederland en professionele schuldhulpverleners. SchuldHulpMaatje is al actief in 75 gemeentes in ons land. Ook ista.nl, een landelijk samenwerkingsverband van Stichting het R.C. Maagdenhuis, Vereniging Humanitas, het Nationaal Ouderenfonds en de Delta Lloyd Foundation, stuurt financieel handige vrijwilligers (geef u op!) naar mensen die financieel in de knoop zitten. Als elke geldslimmerik in ons land één keer per maand één geldchaoot zou bijstaan, dan is onze maatschappij binnen een jaar gezelliger en humaner dan officiële schuldhulp ooit kan bereiken.
