De Tilburgse zorgverzekeraar CZ gaat de komende vijf jaar 1,3 miljoen euro investeren in hulp aan 250 Haagse multiprobleemgezinnen met schulden. CZ helpt de gezinnen eerst met versnelde schuldhulp. Daarna gaat de maatschappelijke onderneming Sociaal Hospitaal de 250 huishoudens helpen met betere én goedkopere plannen voor het oplossen van hun ellende. Dat is hard nodig. Nu lopen soms 25 verschillende hulpverleners de deur bij een probleemgezin plat. Dat kost gemiddeld 104.000 euro per probleemgezin jaar, berekende het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Toch helpt het vaak geen zier, mede doordat de schulden blijven bestaan.
Daarom begint het pilotproject van CZ met de aanpak van de schulden, want die werken ontwrichtend. Wie wil weten waarom, moet de 6-delige NPO-documentaire ‘Schuldig’ bekijken (zie schuldig.nl). De reeks portretteert de bewoners van de Vogelbuurt in Amsterdam-Noord. Bijna allemaal kampen ze met schulden, en dus met stress, machteloosheid, beslaglegging, huisuitzetting, deurwaarders, incassobureaus, (schuld)hulpverleners, bewindvoerders en de vele anderen die hun brood verdienen in de schuldenindustrie. Dat brood is trouwens peperduur. Een rekening van €29,90 voor een gemist en daardoor niet betaald bezoek aan een logopediste kan exploderen tot €876,69 door proceskosten, executiekosten, explootkosten, betekeningskosten en rente. Dat is dertig keer de oorspronkelijke factuur! Te gek voor woorden.
De schuldenproblematiek in ons land is groot, ondanks diverse schokkende rapporten die er de afgelopen jaren over verschenen zijn. In 2014 berekende het Nibud dat minimaal 15% van de Nederlanders kampt met ernstige betalingsachterstanden. Men voorspelde dat dit aantal zou groeien. Ook telde men 1,1 miljoen probleemschuldenaren. Deze groep zou de samenleving in totaal 11 miljard euro kosten aan hulpverlening, verzuim- en ziektekosten, verloren arbeidsuren, nooit betaalde rekeningen, uitkeringen en huisuitzettingen.
In 2015, een jaar na het Nibud-rapport, bleek uit een studie van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid dat al bijna één op de vijf Nederlandse huishoudens kampte met risicovolle of problematische schulden. Oftewel: zo’n 1,4 miljoen Nederlandse gezinnen kunnen hun rekeningen niet of nauwelijks betalen. Dat veroorzaakt naast buitensporige kosten ook fysieke en psychische ellende. In het rapport- ‘Onoplosbare schuldsituaties’ van de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK) staat dat schuldenproblemen de oorzaak zijn van stress, lichamelijke klachten, familieruzies, relatieproblemen, criminaliteit en meer suïcide.
Laten we naar aanleiding van deze studies eens even gaan rekenen: een probleemschuldenaar kost de samenleving een ton, terwijl de doorsnee probleemschuld volgens het rapport ‘Onoplosbare schuldsituaties’ €40.000 a €50.000 bedraagt. We geven dus een ton uit om een hooguit een halve ton te redden. Verzekeraar CZ heeft het licht blijkbaar gezien. Hun aanpak –die 1,3 miljoen kost- zal alleen al in de eerste twee jaar leiden tot een besparing van naar verwachting €4,75 miljoen aan ondersteuningskosten.
Waarom pakken we dit niet veel groter aan? In de vorm van een generaal schuldenpardon, waarbij elke probleemschuldenaar, net als mensen in de schuldsanering, onder voorwaarden en met hulp, eenmalig hun schuld kwijtgescholden krijgen, waardoor ze met een schone lei kunnen beginnen. Dat verhoogt het levensgeluk van pakweg een miljoen Nederlanders en bespaart miljarden. Het is dus een lucratiever en humaner idee dan bijvoorbeeld een onvoorwaardelijk basisinkomen invoeren (à €135 miljard per jaar) of het terugbrengen van de AOW-leeftijd naar 65 jaar (à €12 miljard per jaar). Onbegrijpelijk dus dat geen enkele politieke partij een voorstel voor een generaal schuldenpardon in zijn verkiezingsprogramma heeft staan.
Hoe schulden ontstaan
Volgens het Nibud hangt het ontstaan van schulden niet direct samen met iemands inkomen, maar met de manier waarop iemand met geld omgaat. De belangrijkste omstandigheden die de kans op schulden verhogen zijn: een impulsieve houding, een ongeordende administratie, gedrag dat gericht is op de korte termijn, het ontbreken of tekortschieten van spaargeld en gebrek aan financiële opvoeding. Verder blijkt dat 82% van de mensen zonder betalingsproblemen altijd controleert of de rekeningen en afschrijvingen kloppen en de administratie op orde is. Bij mensen met ernstige betalingsproblemen heeft slechts 45% de administratie op orde en controleert 46% de afschrijvingen.
Mijn laatste, eind vorig jaar uitgekomen, boek heet ‘Geld speelt geen rol’. Als je het hier (op mijn website) bestelt, krijg je het (naar je eigen wens) gesigneerd thuisgestuurd.
