Onderzoeksuitkomsten rond werk stemmen niet vrolijk. Vier op de tien werknemers zijn ontevreden met hun baan, een kwart ervaart agressie en geweld door derden, ruim 17 procent heeft burn-out klachten, en maar liefst een op de tien wordt door collega’s gepest. Geen wonder dat je als werknemer weleens mijmert: Was er maar een basisinkomen. Dan had ik minder stress, meer rust en vrijheid. Dan was ik een gelukkiger mens.
Volgens de Vereniging Basisinkomen is dit geluk budgetneutraal haalbaar via Basisinkomen 2.0. Dit plan, waarvan het Nibud de koopkrachteffecten becijferde, beoogt een totale herschikking van uitkeringen, belastingen en inkomenssubsidies. Elke volwassene krijgt maandelijks 600 euro van het rijk. Daar bovenop komt 600 euro per huishouden, 300 per kind voor de eerste twee kinderen, en 100 euro vanaf het derde kind. Dit kost de Staat een bom duiten, maar de besparingen tikken even zwaar aan. Zo verdwijnen: AOW, bijstand, studiefinanciering, alle belastingheffingskortingen, de kinderbijslag, het eigenwoningforfait, de hypotheekrenteaftrek en alle toeslagen behalve de huurtoeslag. Verder gaan de WW-, ZW-, WAO-, WIA-, en Wajong-uitkeringen allemaal met €1.200 per maand omlaag. Ook besparen we op de uitvoering van sociale en fiscale maatregelen. Bijstandsgerechtigden hoef je niet meer aan werk te helpen, en fiscale subsidies hoeven niet meer te worden gecheckt. Van wat je naast je basisinkomen verdient, gaat meestal de helft naar de fiscus. Alleen grootverdieners betalen 72 procent over hun inkomenstop. Het rijk speelt quitte.
Als het hele jaar vakantie was, zou sporten net zo vervelend worden als werken. William Shakespeare, Engels toneelschrijver en dichter (1564-1616)
Gloort dus het welvaartsparadijs? In het Nibud-rapport lijkt het van wel. Want huishoudens tot twee keer modaal gaan er financieel 13 tot zelfs 50 procent op vooruit! En bijverdienen lijkt altijd zinvol, omdat de meeste mensen van elke extra euro netto 50% overhouden. Toch kan dit cijferkaartenhuis zomaar in elkaar donderen. Want hoe gaan we leven als er maandelijks minimaal 1.200 euro gratis binnenrolt? Een test in Finland stemt niet hoopvol. 2000 Finse werklozen kregen twee jaar lang maandelijks gratis 560 euro. Ze mochten onbeperkt bijklussen, maar ze deden liever niks. Wel voelden ze zich gelukkiger.
Wat zullen al onze ontevreden, gepeste en gestreste werknemers met hun basisinkomen gaan doen? Wie weet blijven ze massaal lekker thuis. Dat scheelt het rijk een boel belastinginkomsten. Maar erger: mogelijk zal het verdienvermogen en de financiële weerbaarheid van deze thuiszitters degenereren, net zoals je fysieke conditie achteruitgaat als je niet meer sport. In dat geval dreigt het dodo-effect. De dodo – een enorme loopvogel -genoot tot pakweg 1600 een soort basisinkomen op het eiland Mauritius. Hij had voedsel in overvloed en geen enkele vijand. Tot rond 1600 Hollandse zeelui neerstreken met varkens, honden en katten. De beesten roofden de dodo-eieren, en de zeevaarders knuppelden de naïeve vogels dood voor de lol. In zes decennia was de dodo van de aardbodem verdwenen.
