In deze keuzemaatschappij hangt ons hele leven van beslissingen en keuzes aan elkaar. Betaal ik nu of later? Zal ik gaan beleggen? Zullen we ons huis verbouwen met geleend geld. Zodra je voor een beslissing staat, zet je brein automatisch een paar filters aan die je helpen om snel te beslissen bij fysiek gevaar, zoals een aanval van een krokodil. Maar in onze complexe, digitale consumptiemaatschappij pakken die filters verkeerd uit. Dat komt vooral door twee manco’s van ons brein: hetbeschikbaarheidsvooroordeel (availability bias) en het bevestigingsvooroordeel (confirmation bias). De availability bias is de onbewuste neiging om te denken dat iets dat je het beste hebt onthouden ook de grootste kans heeft om zich opnieuw voor te doen. Op deze aanname baseer je dan je beslissingen. Dat is riskant, want dat een herinnering sterk is, kan allerlei oorzaken hebben. Het is bijvoorbeeld recent gebeurd, dagelijks in het nieuws, het onderwerp interesseert je of je bent beïnvloed.
De availability bias wordt versterkt door de confirmation bias. Dit betekent dat als je een eerste indruk van iets hebt opgedaan, je onbewust extra openstaat voor informatie die dit eerste idee bevestigt. Stel je denkt aan het verbouwen van je huis. Ineens zie je op televisie niets dan programma’s waarin mensen zoals jij hun woning verbouwen, waarna de waarde ervan sterk stijgt. Je raakt steeds enthousiaster, en gaat aan de slag, zonder echt goed te hebben afgewogen of het je gaat opleveren waarop je hoopt. De confirmation en de availability bias werken eigenlijk als een soort psychologisch immuunsysteem: Ze houden alternatieven buiten je bewustzijn. Je dobbert daardoor in een zelfgeschapen bubbel, waarin je maar een beperkt deel van de werkelijkheid ziet. Gelukkig zijn er manieren waar op je zo’n immuunsysteem kan afzwakken. Bijvoorbeeld zo.
Zo breek je uit je bubbel
Schrijf een pre-mortum
Bij een pre-mortem stel je je, voorafgaand aan een grote (financiële) beslissing, voor dat je keuze op een compleet fiasco gaat uitdraaien. Je net aangekochte vakantiehuis blijkt een bouwval, je belegging halveert in waarde of je dure aankoop blijkt een miskoop te zijn. Je noteert je pre-mortem als volgt:
1.Maak een gedetailleerde lijst van wat er bij de beslissing die je wilt nemen allemaal fout zou kunnen gaan, en wat de gevolgen en kosten daarvan zouden zijn voor jou.
2.Probeer voor elk van die mogelijke rampen een oplossing bedenken.
Je lijst met rampen en oplossingen kan ertoe leiden dat je veiliger of breder gespreid gaat beleggen, kritischer nadenkt over een aankoop, meer zekerheden inbouwt in wat je aankoopt, of van iets afziet, omdat je geen acceptabele oplossingen vindt voor wat er fout kan gaan. Een pre-mortem kan ook je rust verhogen. Als je je eenmaal hebt voorgesteld hoeveel procent je van een belegging kunt kwijtraken, en je vindt dat acceptabel, dan kun je je energie met een gerust hart richten op andere zaken.
Zoek actief naar tegenargumenten
Vermijd, als je warmloopt voor iets dat (veel) geld kost, alle internetfora en bijeenkomsten voor gelijkgestemden. Die zitten allemaal in dezelfde bubbel als jij. Zoek in plaats daarvan informatie die je visie tegenspreekt. Vraag naar nadelen aan iemand in je omgeving of aan een gratis AI-chatbot zoals ChatGPT, Bing Chat of Google Bard.
Dit artikel is gebaseerd op mijn nieuwe boek: ‘Geld speelt geen rol. Waarom je leeft als een miljonair als je de baas bent over je eigen geld’. Als je het hier (op mijn website) bestelt, krijg je het (naar je eigen wens) gesigneerd thuisgestuurd..
