Een goed humeur is beter dan een grafstemming. Toch? Nou, niet altijd. Vrolijkheid heeft een keerzijde, blijkt uit decennialang onderzoek van de Australische sociaalpsycholoog Joseph Paul Forges. Blije mensen blijken gemiddeld genomen goedgeloviger te zijn. Nou en…, denk je nu misschien. Maar het probleem is dat een goede stemming eenvoudig bij iemand op te roepen is, bijvoorbeeld met een compliment, een glimlach of een geestig filmpje. Daarna stemmen mensen vaker in met van alles, zelfs met pseudo diepzinnige onzinbeweringen als: ‘Volledigheid kalmeert talloze fenomenen’ of ‘Verborgen betekenis transformeert ongeëvenaarde abstracte schoonheid’. Deze onkritische neiging noemen wetenschappers bullshit-ontvankelijkheid. De term komt uit het essay ‘On bullshit’ van de Amerikaanse emeritus-hoogleraar filosofie Harry G. Frankfurt.

Frankfurt definieert bullshit (kletspraat) als: Uitspraken – waar dan wel onwaar – die bedoeld zijn om iemand te overreden. Een stofzuigerverkoper jokt bijvoorbeeld: “Hij is geweldig. Ik heb hem zelf ook.” Een aanbieder van vastgoedobligaties blaat: “Uw rendement beloopt al snel 8 procent of meer per jaar.” Een website over bitcoin raaskalt: “Bitcoin is gedekt door glasheldere wiskundige principes en de kracht van cryptografie. Dat is een stuk betrouwbaarder dan garanties van banken en overheden.” En voor je het weet, trap je in een broodje-aapverhaal over een innovatieve stofzuiger van zogenaamd 659 voor 345 euro, laat je je door een glimlachende verkoper aanpraten dat een kaveltje weiland de ideale investering is, of koop je een broek die je nooit zal dragen, omdat de verkoopster je complimenteerde met je figuur. Wees dus eens wat vaker knorrig. Dan laat je je minder gemakkelijker bedotten.

Zo voorkom je goedgelovigheid

• Neem bedenktijd

Een effectieve verkoper wil je graag laten beslissen in korte tijd zonder vergelijkingsmateriaal. Hij of zij biedt je dus (met een glimlach) een korting of een speciale aanbieding die alleen geldt als je nu beslist. Doe dat nooit, al lijkt het nog zo speciaal. Neem bedenktijd. Er zullen altijd weer nieuwe aanbiedingen van andere vriendelijke verkopers komen.

• Zoek naar een tegengeluid

Zoek informatie die de beweringen van een verkoper tegenspreekt. Vraag bijvoorbeeld aan de gratis AI-chatbot ChatGPT (op https://chat.openai.com/chat): ‘Noem vijf redenen om geen beveiligingssysteem voor mijn huis aan te schaffen’. Ik deed het en de chatbot wees me op: de kosten, de privacy, het onderhoud, en mogelijk het gebrek aan effectiviteit en noodzaak. Dank je, ChatGPT.

• Snap dat statusproducten weinig status opleveren

Misschien ben je iemand die regelmatig valt voor dure merkproducten. Je voelt je speciaal met sokken van Hugo Boss, een sjaal van Hermès, ondergoed van Armani of een handtas van Louis Vuitton. Toch moet je niet denken dat het je status verhoogt, schrijft evolutionair bioloog Geoffrey Miller in zijn geestige boek ‘Darwin en de consument’. Uit sociaalpsychologisch onderzoek blijkt namelijk dat mensen van anderen vooral hun lengte, vorm, leeftijd, geslacht, ras, bekendheid, verwantschap, aantrekkelijkheid en emoties zien. Dure statusproducten vertellen je medemens dus niks over jou als persoon, hooguit iets over je bestedingsruimte, conformisme en goedgelovigheid. Miller noemt het demonstratieve verspilling. Je wordt er niet beter, maar wel armer van.

Dit artikel is een (ingekorte) voorpublicatie uit mijn nieuwe boek: ‘Geld speelt geen rol. Waarom je leeft als een miljonair als je de baas bent over je eigen geld’. Het verschijnt in oktober 2023. Het boek zorgt dat je haarscherp gaat oordelen over geldzaken en nooit meer wordt belazerd! Als je het boek nu vast bestelt, krijg je het in oktober, direct na publicatie, gesigneerd thuisgestuurd. Klik hier voor meer informatie en bestellen.